Rodzaje szkół w Polsce. Jaki system edukacji obowiązuje w Polsce?
Polski system edukacji podzielony jest na następujące etapy:
przedszkole (dla dzieci w wieku 3–5/6 lat);
szkoła podstawowa (6 klas; dla dzieci w wieku 6/7–11/12 lat);
gimnazjum (3 klasy; dla dzieci w wieku 12/13 – 15/16 lat);
szkoły ponadgimnazjalne (różnego typu, nauka w nich trwa 3 lub 4 lata w zależności od typu szkoły).
Na każdym etapie istnieją placówki publiczne (prowadzone przez instytucje publiczne i utrzymywane w dużej mierze ze środków publicznych) i prywatne (prowadzone przez prywatnego właściciela i utrzymywane całkowicie ze środków niepublicznych). Trzecią formą są tzw. szkoły społeczne, prowadzone przez stowarzyszenia rodziców i przez nie też utrzymywane. Od szkół prywatnych różnią się tym, że to rodzice uczniów i (lub) byłych uczniów, zrzeszeni w stowarzyszeniu, są współwłaścicielami szkoły i decydują o jej sprawach.
Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, w szkołach prywatnych i społecznych jest odpłatna (wyjątek stanowią tu uczniowie objęci programami stypendialnymi, prowadzonymi przez niektóre placówki prywatne lub społeczne). Pobyt dziecka w przedszkolu publicznym jest natomiast częściowo odpłatny – zasady różnią się w zależności od miejscowości, są one bowiem ustanawiane przez lokalne władze samorządowe. Wyjątkiem są tu oddziały przedszkolne prowadzone w szkołach podstawowych wyłącznie dla najstarszych dzieci, które od następnego roku szkolnego rozpoczną naukę w szkole (klasy zerowe, zerówki). Pobyt dziecka w szkolnych zerówkach jest bezpłatny – więcej informacji na ten temat jest dostępnych poniżej
Przedszkole
Publiczne przedszkola przeznaczone są dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat (w wyjątkowych wypadkach mogą one przyjmować także dzieci w wieku 2,5 roku). Pełnią one funkcje opiekuńcze i pedagogiczne. Zapewniają opiekę dzieciom w czasie, gdy rodzice są w pracy, ale także sprzyjają rozwojowi społecznemu (kontakty z rówieśnikami w grupie) i intelektualnemu (zajęcia edukacyjne). Dla dzieci cudzoziemskich stanowią też doskonałą okazję do opanowania języka polskiego.
Przedszkola publiczne są otwarte od poniedziałku do piątku, w soboty i niedziele są zamknięte.
Lokalne władze samorządowe ustalają, jaka liczba godzin dziennego pobytu dziecka w przedszkolu jest bezpłatna (minimum to 5 godzin dziennie), a ile godzin pobytu musi być dodatkowo opłaconych przez rodziców, jeżeli dziecko z nich korzysta. Samorząd ustala też stawki godzinowe za odpłatny pobyt w przedszkolu na dany rok kalendarzowy – a zatem stawki różnią się między miastami (w Warszawie opłata za każdą dodatkową godzinę wynosi 2,81 zł). Z zasady rodzice płacą także za wyżywienie dziecka w przedszkolu (w Warszawie ok. 8 zł dziennie za trzy posiłki). Oprócz programowych zajęć edukacyjnych prowadzonych przez pracowników przedszkola większość placówek oferuje także rozmaite płatne dodatkowe zajęcia dostosowane do wieku dzieci (np. taniec, plastyka, nauka języka angielskiego).
Pobyt w przedszkolu jest obowiązkowy dla dzieci, które skończyły 5 lat, gdyż ostatni okres pobytu w przedszkolu służy przygotowaniu dziecka do podjęcia nauki w szkole.
Zapisy dzieci do przedszkoli publicznych rozpoczynają się na ogół już w marcu (na rok szkolny zaczynający się 1 września). Pierwszeństwo mają zawsze dzieci zamieszkałe na terenie danej gminy (miasta, dzielnicy). Samorządy mogą ustalić dodatkowe kryteria przyjmowania do swoich przedszkoli dzieci zamieszkałych na terenie podlegającym innemu samorządowi.
W wielu dużych miastach wprowadzono elektroniczny system zapisów dzieci do przedszkoli. Dzięki niemu możliwe jest stworzenie listy placówek, do których rodzice chcieliby zapisać swoje dziecko. (Rodzice podają swoje preferencje w tym względzie, tzn. przedszkole pierwszego wyboru – do którego najbardziej chcieliby zapisać swoje dziecko, oraz inne, które by wybrali, gdyby w tym najbardziej pożądanym nie było miejsc).
Późniejsze dołączenie dziecka do grupy jest możliwe tylko w miarę wolnych miejsc, których często brakuje.
Dzieci cudzoziemskie przyjmowane są do publicznych przedszkoli na takich samych zasadach jak dzieci polskie – jakie dokumenty są potrzebne, by zapisać dziecko do przedszkola?. Rodzice zainteresowani zapisaniem dziecka do przedszkola powinni zapoznać się z kryteriami decydującymi o przyjęciu, a ustalanymi przez lokalne władze. W tym celu mogą skontaktować się z wybranym przedszkolem lub z odpowiednim wydziałem w urzędzie gminy lub miasta właściwym dla miejsca, w którym chcą zamieszkać na czas pobytu w Polsce.
Jeśli nie uda się znaleźć wolnego miejsca w przedszkolu publicznym, pozostaje skorzystać z przedszkola prywatnego, w którym odpłatności są znacznie wyższe (więcej informacji na ten temat jest dostępnych tutaj), lub powierzyć opiekę nad dzieckiem członkowi rodziny albo wynajętej opiekunce.
Klasy zerowe
Klasy zerowe, zwane też zerówkami, są przeznaczone dla dzieci, które w następnym roku szkolnym rozpoczną naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Polski system edukacji jest w trakcie reformy programowej, której częścią jest obniżenie wieku rozpoczynania nauki w szkole z lat 7 na lat 6. W tej chwili nadal dzieci obowiązkowo rozpoczynają naukę w szkole w wieku lat 7. Jeśli chodzi o dzieci sześcioletnie, rodzice sami decydują, czy ich dziecko pójdzie do klasy pierwszej, gdzie będzie się uczyć tego samego co siedmiolatki, czy do klasy zerowej. Wybór jednej z tych dwóch form jest obowiązkowy (tzn. sześciolatek musi chodzić albo do klasy zerowej, albo do klasy pierwszej).
Zerówki, czyli klasy przygotowujące dzieci do rozpoczęcia nauki w szkole, w szczególności do nauki pisania, czytania i liczenia, mogą być organizowane w przedszkolach lub w szkołach podstawowych.
Zasady finansowania pobytu dziecka w klasie zerowej zależą od typu placówki, w której jest ona zorganizowana – w przedszkolu pobyt jest częściowo odpłatny, w szkole – bezpłatny. W obu typach placówek rodzice płacą za koszty wyżywienia dziecka chodzącego do klasy zerowej.
Oba typy placówek zapewniają dzieciom opiekę do późnych godzin popołudniowych.
Obecny system ma charakter przejściowy. Od roku szkolnego rozpoczynającego się 1 września 2014 roku wszystkie sześciolatki będą musiały rozpocząć naukę w klasie pierwszej.
Szkoła podstawowa
Publiczne szkoły podstawowe podlegają rejonizacji, co znaczy, że dana szkoła musi przyjąć każde dziecko zamieszkałe w jej rejonie, czyli na danym obszarze (w wypadku małych miejscowości obwodem szkoły może być cała miejscowość lub nawet kilka, w dużych miastach rejon wyznacza kilkanaście ulic). Dziecko może być też na wniosek rodziców przyjęte do szkoły innej niż rejonowa (nazywana też obwodową) – wtedy decyzja o jego przyjęciu należy do dyrektora szkoły.
Jakie dokumenty są potrzebne, by zapisać dziecko do szkoły?
Nauka w szkole podstawowej obejmuje sześć lat i jest podzielona na dwa etapy. W klasach I–III dzieci obowiązuje tzw. nauczanie zintegrowane. Nie ma wyraźnego podziału na przedmioty, takie jak polski, matematyka, przyroda itp. Większości zagadnień uczy jeden nauczyciel, który jest jednocześnie wychowawcą klasy. Tylko przedmioty specjalistyczne (języki obce, wychowanie fizyczne – tzw. wf., czyli zajęcia sportowe – oraz przedmioty artystyczne) mogą być nauczane przez innego nauczyciela lub nauczycieli. Od I klasy w programie jest też nauka języka obcego – w ok. 80% szkół jest to język angielski, w pozostałych – niemiecki lub rosyjski, najczęściej w rejonach przygranicznych. Dzieci będą miały obowiązek kontynuować naukę tego języka w gimnazjum obok języka angielskiego, który w gimnazjum jest obowiązkowy dla wszystkich. Jeśli dziecko uczy się języka angielskiego od I klasy, to w gimnazjum rozpoczyna naukę kolejnego języka obcego.
Dzieciom z klas I–III szkoła bezpłatnie zapewnia opiekę w świetlicy, najczęściej od godziny 7:00 do godziny 17:00 lub 18:00. W tym czasie odbywają się bezpłatne i płatne zajęcia dodatkowe, a w wielu szkołach dzieci mogą też odrabiać lekcje pod opieką jednego ze świetlicowych nauczycieli.
W klasach IV–VI obowiązuje już podział na przedmioty, wykładane przez różnych nauczycieli, z których jeden jest jednocześnie wychowawcą klasy, czyli w sposób szczególny odpowiada za sprawy wychowawcze. W niektórych szkołach do programu nauczania dochodzi drugi język obcy – różny w zależności od danej szkoły. Najczęściej jest to język niemiecki, rzadziej francuski lub rosyjski. Inne języki należą do rzadkości.
Dzieci ze starszych klas tylko w wyjątkowych sytuacjach mogą korzystać ze świetlicy.
Wszyscy uczniowie szkoły mogą korzystać z obiadów w szkolnej stołówce, za które płaci się co miesiąc z góry (można odebrać pieniądze za czas nieobecności dziecka pod warunkiem zgłoszenia jej w administracji szkolnej).
W czasie nauki w szkole podstawowej dzieci zdają ogólnopolski sprawdzian w formie testu pod koniec klasy VI. Odbywa się on na ogół w kwietniu, w całej Polsce tego samego dnia i o tej samej godzinie. W niektórych szkołach uczniowie przystępują także do ogólnopolskiego testu kompetencji, odbywającego się pod koniec klasy III. Jednak ten egzamin nie jest obowiązkowy, ma charakter dobrowolny, a rodzice muszą wyrazić zgodę na to, by ich dziecko nim uczestniczyło. Przystąpienie do testu kompetencji trzecioklasistów i uzyskane w nim wyniki nie mają wpływu na dalszy tok nauczania dziecka, mają znaczenie jedynie informacyjne.
Sprawdzian szóstoklasistów
Wprawdzie wynik sprawdzianu szóstoklasistów też nie ma wpływu na to, czy dziecko ukończy szkołę podstawową, może być jednak brany pod uwagę na etapie przyjmowania do kolejnej szkoły, którą jest gimnazjum. Na sprawdzianie oceniane są umiejętności czytania, pisania, wnioskowania, korzystania z informacji i stosowania wiedzy w praktyce.
Przystąpienie do niego jest obowiązkowe i stanowi konieczny warunek ukończenia szkoły podstawowej. Dla dzieci, które nie mogły do niego przystąpić, bo np. były w tym czasie chore, organizowany jest dodatkowy termin egzaminu. Jeżeli wtedy również nie uda im się do niego przystąpić, muszą powtarzać klasę VI i przystąpić do egzaminu za rok.
Zwolnienie z obowiązku przystąpienia do sprawdzianu przysługuje laureatom konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim z zakresu jednego z grupy przedmiotów objętych sprawdzianem. Pozostali uczniowie mogą uzyskać zwolnienie tylko z powodów zdrowotnych lub losowych. O takie zwolnienie występuje do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej (OKE) dyrektor szkoły. Według niektórych ekspertów niewystarczająca znajomość języka polskiego przez nowo przybyłe do Polski dziecko cudzoziemskie stanowi taki czynnik losowy, inni natomiast z taką interpretacją się nie zgadzają. W każdej konkretnej sprawie decyzja należy do OKE.
Dzieci cudzoziemskie rozpoczynające naukę w polskiej szkole w klasie VI są więc w wyjątkowo trudnej sytuacji ze względu na konieczność zdawania tego sprawdzianu w języku polskim na takich samych zasadach jak ich polscy koledzy. Niestety, często nie wystarcza im czasu na opanowanie języka polskiego i różnic programowych z innych przedmiotów w stopniu wystarczającym do uzyskania dobrego wyniku ze sprawdzianu.
Problem ten najczęściej nie dotyczy dzieci cudzoziemskich, które w polskiej szkole uczą się już od kilku lat.
Szczegółowe informacje na temat sprawdzianu szóstoklasistów są dostępne na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
Gimnazjum
Po ukończeniu szkoły podstawowej wszystkie dzieci mają obowiązek kontynuować naukę w trzyletnim gimnazjum-> Każde dziecko ma gwarantowane miejsce w gimnazjum rejonowym właściwym ze względu na jego miejsce zamieszkania. Może też starać się o miejsce w gimnazjum innym niż jego rejonowe, jeśli są tam wolne miejsca. Szkoły same ustalają kryteria przyjęć kandydatów spoza rejonu. Do najczęściej branych pod uwagę czynników należą: średnia ocen końcowych z klasy VI, a czasem łącznie z klasy VI i V, wynik sprawdzianu szóstoklasisty, inne osiągnięcia (np. uczestnictwo w konkursach).
Gimnazja specjalizujące się w nauce języków obcych lub zajęciach sportowych często organizują własne dodatkowe egzaminy sprawdzające umiejętności językowe lub predyspozycje sportowe kandydatów. Laureaci konkursów przedmiotowych organizowanych przez wojewódzkich kuratorów oświaty mają gwarantowane przyjęcie do wybranego gimnazjum na warunkach preferencyjnych, niezależnie od szczegółowych kryteriów ustalonych przez szkołę. Dlatego przed przystąpieniem do konkursu warto zapoznać się z regulaminem konkursu oraz zwrócić uwagę na to, czy jego organizatorem jest kurator.
Jakie inne dokumenty są potrzebne, by zapisać dziecko cudzoziemskie do szkoły?
By poznać zasady przyjęć do wybranej szkoły, należy się jednak skontaktować z nią bezpośrednio.
Egzamin gimnazjalny
Nauka w gimnazjum kończy się ogólnopolskim egzaminem pisemnym składającym się z trzech części:
humanistycznej:
egzaminu z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie,
egzaminu z języka polskiego,
matematyczno-przyrodniczej:
egzaminu z zakresu przedmiotów przyrodniczych,
egzaminu z matematyki,
językowej (wybrany nowożytny język obcy spośród: angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego i włoskiego, a od roku szkolnego 2012/2013 także ukraińskiego), przy czym dany język wybrać można tylko wtedy, jeśli uczeń uczył się go w gimnazjum jako przedmiotu obowiązkowego. Część językową uczeń musi zdawać na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Poziom podstawowy jest obowiązkowy dla wszystkich. Poziom rozszerzony jest obowiązkowy dla uczniów wybierających egzamin z języka, którego uczyli się już w szkole podstawowej. Pozostali uczniowie mogą również dobrowolnie przystąpić do egzaminu z wybranego języka na poziomie rozszerzonym.
Aby przystąpić do egzaminu, należy złożyć u dyrektora szkoły pisemną deklarację wyboru zdawanego języka. Powinna ona być złożona do 20 września roku szkolnego, w którym uczeń chce przystąpić do egzaminu. W imieniu niepełnoletniego ucznia deklarację podpisują rodzice.
Każdą część egzaminu zdaje się innego dnia. Egzaminy z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie oraz przedmiotów przyrodniczych trwają po 60 min każdy, natomiast egzaminy z języka polskiego i matematyki trwają po 90 min każdy. Część językowa trwa 60 minut na każdym poziomie.
Przystąpienie do egzaminu jest konieczne, aby ukończyć gimnazjum, jednak nie ma określonego minimum zdobytych punktów, pozwalających na zdanie egzaminu. Jego wynik jest natomiast brany pod uwagę przy rekrutacji do niektórych szkół ponadgimnazjalnych.
W roku szkolnym 2011/2012 podczas zdawania egzaminu gimnazjalnego uczniowie cudzoziemscy, którzy korzystali w szkole z pomocy psychologicznej lub pedagogicznej związanej z trudnościami adaptacyjnymi spowodowanymi wcześniejszym kształceniem za granicą (np. z dodatkowych zajęć z języka polskiego – więcej informacji na ten temat jest dostępnych tutaj ->), mogą – na podstawie opinii rady pedagogicznej – korzystać z uzasadnionych w ich wypadku ułatwień podczas zdawania egzaminu gimnazjalnego. Możliwe ułatwienia to, w zależności od potrzeb:
1. przedłużenie czasu pracy nad zadaniami:
z historii i wiedzy o społeczeństwie, z przedmiotów przyrodniczych oraz z języka obcego nowożytnego na poziomie podstawowym – nie więcej niż o 20 minut na każdy przedmiot;
z języka polskiego i z matematyki – nie więcej niż o 45 minut na każdy przedmiot;
z języka obcego nowożytnego na poziomie rozszerzonym – nie więcej niż o 30 minut;
2. przystąpienie do egzaminu gimnazjalnego w oddzielnej sali;
3. zastosowanie innych, określonych odrębnymi przepisami, kryteriów oceniania zadań otwartych z języka polskiego, jeśli zachodzi taka potrzeba.
Grupy uprawnione do szczególnych warunków zdawania egzaminu oraz przysługujące im udogodnienia są co roku określane w specjalnym komunikacie przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej na podstawie obowiązujących przepisów prawnych.
Szczegółowe informacje na temat egzaminu gimnazjalnego są dostępne w języku polskim na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej
Szkoły ponadgimnazjalne
Szkołami ponadgimnazjalnymi w Polsce określa się szkoły, które uczeń rozpoczyna po skończeniu gimnazjum. Jest ich kilka rodzajów:
trzyletnie liceum ogólnokształcące (LO) zakończone egzaminem maturalnym;
czteroletnie technikum (T) zakończone uzyskaniem dyplomu zawodowego oraz egzaminem maturalnym;
trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa (ZSZ) zakończona uzyskaniem dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w wybranych zawodach; chęć zdania egzaminu maturalnego wymaga kontynuacji nauki w liceum lub technikum uzupełniającym, lub w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych.
Dla absolwentów liceów oraz techników dostępna jest dalsza nauka w szkołach policealnych lub – po zdaniu egzaminu maturalnego – w szkołach wyższych.
Osoby, które nie ukończą liceum, technikum lub szkoły zawodowej, mają możliwość kontynuowania nauki w liceum dla dorosłych – również to liceum można zakończyć egzaminem maturalnym.
Szkoły ponadgimnazjalne same ustalają kryteria przyjęć kandydatów. By poznać zasady przyjęć do wybranej szkoły, trzeba się z nią bezpośrednio skontaktować (informację taką najczęściej można znaleźć też na stronach internetowych wybranej szkoły).
Jakie dokumenty są potrzebne, by zapisać dziecko do szkoły?
Egzamin maturalny
Matura to państwowy ogólnopolski egzamin dla absolwentów liceów i techników przeprowadzany we wszystkich szkołach w Polsce w tym samym czasie, na ogół w maju. Nie jest on obowiązkowy. Zdanie tego egzaminu jest natomiast warunkiem kontynuowania nauki w szkołach wyższych.
Egzamin maturalny składa się z części obowiązkowej i dodatkowej. W części obowiązkowej uczniowie zdają ustnie i pisemnie język polski, wybrany język obcy, matematykę i język mniejszości narodowej, pod warunkiem że jest on nauczany w danej szkole.
W części dodatkowej uczeń może wybrać od jednego do sześciu przedmiotów, z których chce zdawać egzamin. Uczeń też decyduje, czy będzie je zdawać na poziomie podstawowym, czy rozszerzonym.
Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie 30% możliwych do uzyskania punktów z każdego przedmiotu zdawanego w części obowiązkowej.
Szczegółowe informacje na temat egzaminu maturalnego są dostępne na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
Źródło: materiały pochodzą ze strony migrant.info.pl
Fot: freeimages.com
