Sytuacja gospodarcza w Niemczech

Notatka informacyjna o RFN i współpracy gospodarczej z Polską

1.Informacje ogólne:

Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne

Polsko-niemiecka wymiana handlowa 2008-2013 r. wg statystyk polskich, mln Euro

2. Struktura polityczna

Republika Federalna Niemiec składa się z 16 krajów związkowych (landów) o silnie rozwiniętej tożsamości regionalnej i szerokich uprawnieniach. Każdy z landów posiada własną konstytucję, parlament i rząd, a na płaszczyźnie federalnej jest reprezentowany w Izbie Wyższej (Bundesrat). System prawny i podstawowy porządek polityczny definiuje Ustawa Zasadnicza z 1949 r. Prezydent pełni funkcję reprezentacyjną. Po wcześniejszym ustąpieniu Ch.Wulffa Zgromadzenie Federalne wybrało 18 marca 2012r.Joachima Gaucka, uważanego za liberalnego konserwatystę. Kanclerzem (premierem) jest Angela Merkel (CDU), która obejmując to stanowisko po raz pierwszy w 2005 roku, stała się pierwszą kobietą stojącą na czele rządu federalnego. Parlament (Bundestag) składa nominalnie z 598 deputowanych. Jednak ze względu na specyficzną ordynację wyborczą i dysponowanie przez wyborcę dwoma głosami, z których jeden oddaje na konkretnego kandydata w swoim okręgu (mandaty bezpośrednie), a drugi na listę partyjną, skład parlamentu jest zmienny. Obecny parlament liczy 630 posłów, w tym: CDU/CSU – 311 miejsc, SPD – 192 miejsc, Lewica – 64 miejsca, Zieloni – 63 miejsca. Liberałowie nie weszli do nowego parlamentu. W grudniu 2013 po długich negocjacjach powstał rząd koalicyjny CDU/CSU i SPD (wielka koalicja) ponownie z A.Merkel jako kanclerzem i S.Gabrielem (SPD) jako wicekanclerzem i ministrem gospodarki.

3. Sytuacja gospodarcza

Niemcy należą do najbardziej rozwiniętych krajów przemysłowych świata, a ich gospodarka jest czwartą co do wielkości po USA, Chinach i Japonii. Mimo silnego kryzysu w Strefie Euro Niemcy utrzymały relatywnie dobrą sytuację gospodarczą jako kraj wybitnie proeksportowy, korzystający z szybko rosnącego zapotrzebowania ze strony krajów Azji i Ameryki Płd. Do Niemiec napłynęły znaczne ilości kapitału europejskiego, ratującego się przed niepewną sytuacją w zadłużonych państwach UE. W rezultacie szybko rosnącego popytu na obligacje rządowe Niemiec uzyskują one rekordowo niskie oprocentowanie ok.1%, co przynosi Niemcom roczne korzyści w granicach 5 miliardów Euro. Z drugiej strony wzrosła konsumpcja wewnętrzna przy rekordowo niskim bezrobociu 5,5%. Tani pieniądz (ujemna stopa Europejskiego Banku Centralnego od czerwca 2014r!) ożywił budownictwo, grożąc nawet przegrzaniem i wzrostem inflacji. Ta relatywnie dobra sytuacja Niemiec wynika z wcześniej przeprowadzonej reformy rynku pracy, silnej kontroli wydatków socjalnych i mało roszczeniowej postawy związków zawodowych oraz wysokiej konkurencyjności eksportu.

PKB Niemiec to 27% całego PKB strefy euro. Mimo recesji w strefie Euro Niemcy osiągnęły w 2012r. wzrost gospodarczy na poziomie 0,7%, a w 2013 roku 0,4% (dane wstępne) , co jest mimo wszystko wynikiem korzystnym na tle pozostałych krajów Eurolandu. Wielkość produktu krajowego brutto wynosi ponad 2,6 biliona Euro, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca stanowi 31,6 tys. Euro. Rozwój gospodarki niemieckiej jest uzależniony od handlu zagranicznego i aktywności inwestycyjnej, w mniejszym stopniu od konsumpcji wewnętrznej, co krytykują główni partnerzy w UE oraz Amerykanie. Motorem gospodarki jest eksport, którego poziom przekroczył wielkość 1 biliona Euro. W rezultacie Niemcy już trzeci rok z rzędu utrzymały wysoką nadwyżkę w bilansie handlowym (ponad 180 mld Euro) i na rachunku rozliczeń bieżących, przekraczającą wartość 6% PKB. Komisja Europejska nie wyklucza objęcie Niemiec tzw. „pogłębioną analizą nierównowagi makroekonomicznej” i w konsekwencji żądania odpowiedniego zwiększenie popytu wewnętrznego i importowego. Jednocześnie Niemcom udało się praktycznie zlikwidować deficyt budżetowy, a bezrobocie osiągnęło najniższy poziom od czasu zjednoczenia Niemiec. Dług publiczny osiągnął w 2013r. poziom poniżej 80% PKB. Niemcy do 2008 r. były największym na świecie eksporterem towarów, następnie straciły swą przewagę na rzecz Chin. Ponad 60% wartości wymiany handlowej ukierunkowane jest na kraje UE. Coraz większego znaczenia nabierają stosunki handlowe i gospodarcze z Chinami, Brazylią, Indiami i Rosją.

4. Polityka gospodarcza

Centralną sprawą dla Niemiec pozostaje utrzymanie konkurencyjności eksportu jako głównego motoru koniunktury gospodarczej i utrzymywanie niskiej inflacji wewnętrznej. Kontynuowana jest polityka utrzymania w ryzach pomocy socjalnej. Podjęto decyzję o przedłużeniu wieku emerytalnego i likwidacji kosztownego górnictwa węgla kamiennego do 2018 roku. Niemcy są rzecznikiem ostrego nadzoru finansowego w strefie Euro i rygorystycznego utrzymania zasad Paktu Stabilności i Wzrostu. Konstytucja RFN ograniczyła możliwości zadłużania się państwa. Począwszy od 2016 r. deficyt budżetowy państwa nie może przekroczyć 0,35% PKB. W walce z kryzysem Euro rząd niemiecki nie zgadza się na szybkie wprowadzenie „euroobligacji” w obawie przed wzrostem kosztów obsługi własnego zadłużenia, ani na szerszy wykup obligacji państwowych przez Europejski Bank Centralny. Zmianę takiego stanowiska warunkuje wprowadzeniem „unii bankowej” krajów Strefy Euro i silniejszego, jednolitego nadzoru banków europejskich. Opowiada się za ujednoliceniem polityki fiskalnej w ramach umowy międzyrządowej krajów UE i pomocą na rzecz utrzymania Grecji i Cypru w strefie Euro, pod warunkiem silnej restrukturyzacji ich systemu bankowego i podatkowego. Pod silnym naciskiem opinii publicznej przyjęto program wycofania się z energetyki jądrowej, na którą przypada 23% produkcji energii elektrycznej, do 2022 roku. Poziom rosnących kosztów i cen produkcji energii elektrycznej, a także sposób zastąpienia potencjału nuklearnego, ma strategiczne znaczenie w polityce gospodarczej Niemiec. Zgodnie z planami rządowymi nastąpi szybszy wzrost energetyki odnawialnej w połączeniu z programem energooszczędnego budownictwa i transportu. Obecny rząd silniej akcentuje sprawę obniżki kosztów energii elektrycznej, reindustrializacji i zmiany struktury energetycznej kraju.

5. Stanowisko Niemiec w sprawach europejskich

W polityce europejskiej Niemcy dążą do utrzymania obecnej polityki rolnej i nie dokonywania radykalnych zmian funduszów spójności. Z drugiej strony, wspólnie z Wlk.Brytanią, poparły znaczące oszczędności w nowych ramach finansowych UE 2014-2012 i szersze wspieranie innowacyjności. Są sceptyczne wobec członkostwa Turcji w UE. Niemcy wspólnie z Francja doprowadziły do zawarcia Traktatu o stabilności i koordynacji zarządzania w Strefie Euro. Po wyborze nowego, socjaldemokratycznego prezydenta Francji strona niemiecka musiała zgodzić się, pod naciskiem koalicji francusko-włosko-hiszpańskiej, z pewnym rozluźnieniem polityki finansowej i na bezpośrednie dokapitalizowanie banków włoskich oraz hiszpańskich kwotą, warunkując to jednak powstaniem unii bankowej i jednolitego nadzoru bankowego w Strefie Euro. Niemcy mają świadomość odpowiedzialności, która na nich spada z racji siły ich gospodarki i korzyści, jakie odnoszą ze słabości Euro jako lider eksportu w UE.

6. Ramy prawno-traktatowe współpracy gospodarczej

Traktat Akcesyjny Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich krajami członkowskimi, który wszedł w życie 1.05.2004 r. posiada podstawowe znaczenie dla kształtowania współpracy gospodarczej z RFN. Poza tym, szereg kwestii regulują bilateralne umowy międzyrządowe. Są to między innymi: Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania podatków od dochodu i od majątku , Umowa w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji, Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 r., który zawiera część gospodarczą odnoszącą się do współpracy Polski i RFN zarówno o charakterze ściśle dwustronnym, jak też wielostronnym. W 20 rocznicę podpisania Traktatu, w czerwcu 2011 roku, rządy Polski i przyjęły jubileuszową Deklarację wraz z załącznikiem zawierającym listę projektów, w tym w obszarze gospodarczym, które będą wspólnie realizowane w ciągu najbliższych lat.

7. Wymiana handlowa z Polską

Od 20 lat RFN pozostaje pierwszym partnerem handlowym Polski. Udział Niemiec w polskim eksporcie ogółem sięga 25% a w imporcie 22%. Obroty handlowe w 2013 roku wzrosły o 5,8% Przy szybkim wzroście naszego eksportu o blisko 8%, który osiągnął historycznie najwyższą wartość, polski import powiększył się o 3,6%. Poprawa dynamiki handlu w porównaniu do lat poprzednich związana była z rosnącymi poddostawcami dla eksportowych działów gospodarki Niemiec i postępująca w II półroczu 2013r. poprawą koniunktury w naszym kraju. Według danych Federalnego Urzędu Statystycznego Niemiec eksport do Polski stanowił 3,9% niemieckiego eksportu, co sytuuje nasz kraj na 9. pozycji wśród głównych niemieckich odbiorców (za największymi gospodarkami UE, USA i Chinami, ale przed takimi dużymi gospodarkami jak Rosja, Hiszpania czy Turcja). Natomiast w łącznym imporcie niemieckim w 2013 r. import z Polski stanowił 4%, co dało nam 11. miejsce wśród głównych dostawców towarów do Niemiec.
Polska była partnerem strategicznym na targach informatycznych CeBIT w marcu 2013 roku w Hanowerze. Na uwagę zasługuje wysokie, dla Polski dodatnie, saldo handlu z Niemcami w wysokości prawie 5 mld Euro. Warto zaznaczyć, że strona niemiecka wykazuje również w swoich oficjalnych danych dodatnie dla siebie saldo handlu z Polska, co wiąże się z zaliczaniem do swojego eksportu dostaw do Polski z krajów trzecich, odprawianych celnie na granicy UE w portach niemieckich. W I półroczu 2014 r. polski eksport rósł bardzo dynamicznie (prawie 9%) przy znaczącym wzroście naszego importu o blisko 5%.

W strukturze towarowej polskiego eksportu dominują wyroby przetworzone, części i akcesoria do pojazdów samochodowych, meble, silniki spalinowe, pojazdy samochodowe, miedź rafinowana, druty, aparatura odbiorcza dla telewizji, konstrukcje do budowy mostów i łodzie. Największy udział w eksporcie miały maszyny i urządzenia mechaniczne oraz sprzęt elektryczny (22%), metale nieszlachetne (17%) oraz pojazdy (15%). Największy udział w imporcie mają maszyny i urządzenia mechaniczne (25%), metale (16%), pojazdy (14%) oraz tworzywa sztuczne, a w szczególności części i akcesoria do pojazdów samochodowych, pojazdy samochodowe, oleje ropy naftowej, części do silników, leki, wyroby walcowane i artykuły z żeliwa lub ze stali, okucia, maszyny i urządzenia mechaniczne.

8. Współpraca inwestycyjno-kapitałowa

Niemcy wysunęły się w 2012 roku na pierwsze miejsce na liście inwestorów zagranicznych w Polsce. Wg danych NBP w 2012 r. napływ inwestycji z RFN wyniósł 3 494,1 mln Euro głównie do podmiotów zajmujących się działalnością finansową i usługową. Skumulowana wartość niemieckich inwestycji na koniec 2012 r. wyniosła 26,9 mld Euro, co oznaczało blisko 15,8% udział w inwestycjach zagranicznych ogółem. Największe projekty inwestycyjne ulokowały się w przemyśle samochodowym (Volkswagen, Opel), bankowości (Deutsche Bank, Commerzbank) i ubezpieczeniach (Allianz), przemyśle maszynowym, chemicznym (Bayersdorf, Bayer), w energetyce (RWE,EoN), usługach, handlu (Metro, Real), budownictwie (Hochtief). W marcu 2013 roku koncern VW podjął decyzję budowy od podstaw zakładu produkcji samochodów użytkowych we Wrześni, który zatrudni blisko 2.300 pracowników.

Z kolei wartość należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich w RFN na koniec 2012 r. wyniosła wg NBP 1,9 mld Euro, czyli o 14% więcej aniżeli w roku poprzednim. Niemcy zajmowały dopiero 8 miejsce na liście krajów o największych inwestycjach z Polski, ponieważ nie są wiodącym centrum usług finansowych, dokąd głownie kieruje się kapitał z Polski. Wśród największych inwestorów polskich w RFN znajdują się m.in. PKN Orlen S.A. (494 stacji benzynowych BP w północnej części Niemiec), Grupa Ciech (przejęcie w 2007 r. za 75 mln Euro fabryki sody kalcynowanej w Stassfurcie w Saksonii Anhalt) oraz Azoty Tarnów (zakup fabryki polimerów w Guben). Znaczącym inwestorem są także firmy informatyczne (Asseco,Comarch).W ostatnich latach nastąpił szybki wzrost liczby niewielkich, często jednoosobowych, firm polskich zakładany zwłaszcza w Berlinie i landach wschodnich.

9. Dostęp do rynku

Wraz z członkostwem Polski w UE zostały usunięte w obrocie handlowym z Niemcami wszelkie ograniczenia ilościowe i środki pozataryfowe. Dostęp do niemieckiego rynku pracy został zliberalizowany dopiero w maju 2011r. Jednakże delegowanie pracowników w celu wykonywania usług podlega wewnętrznym, specyficznym uregulowaniom zawartym w ustawie o delegowaniu pracowników. Nie jest to sprzeczne z europejską zasadą swobody wykonywania usług, ponieważ pracownicy z Polski podlegają tym samym regulacjom co niemieccy i inni pracownicy wykonujący prace budowlane, elektroinstalacyjne, malarskie czy dekarskie (stawki wynagrodzenia minimalnego,nie przekraczanie najwyższego dopuszczalnego wymiaru czasu pracy).Ponadto przedsiębiorca delegujący pracowników do wykonania usługi budowlanej jest zobowiązany zgłosić zamiar jej wykonania i zatrudnienia konkretnych pracowników. Liberalizacja nie oznacza, że przestały obowiązywać wymogi dotyczące rejestracji zagranicznych (polskich) agencji pracy tymczasowej, chcących rozszerzyć swą działalność na rynek niemiecki.

Źródło: materiały pochodzą ze strony mg.gov.pl
Fot: freeimages.com